Al in de middeleeuwen deed kunst zijn intrede in de kerk. In die tijd werden beelden, fresco’s en schilderijen “boeken der leken” genoemd. De functie van schilderijen in de kerk was om mensen die niet konden lezen bijbelse gebeurtenissen in zichtbare vorm aan te bieden.

Sinds kort is er ook in de Oosterkapel - het kerkgebouw van Rafaël de Rank - kunst aanwezig. Twee schilderijen van Marius van Dokkum hangen links en rechts op het podium.

Aan de ene kant hangt een schilderij met de naam ‘Dansje in de kerk’. Het laat een klein meisje zien wat onbevangen onder de preekstoel door danst.

Van Dokkum zegt hierover in een interview met de EO het volgende:

In 1999 illustreerde je het voorlees- en prentenboek ‘De beste wensen uit Bethlehem’. Jouw herders paften een sigaretje en hadden een thermoskan koffie bij zich. Waarom koos je voor zulke eigentijdse details?

“Ik wilde dat het toegankelijk zou zijn voor mensen die niet met het christelijk geloof vertrouwd zijn. Dus niet om het kerstverhaal naar beneden te halen – absoluut niet! Want ik heb echt geprobeerd Christus op zeer respectvolle wijze te schilderen. Ik heb er biddend aan gewerkt: ‘Here, hoe moet ik dit vormgeven?’”

Des te pijnlijker dat er – vooral vanuit reformatorische hoek – forse kritiek kwam.

“Er waren recensies bij die het volledig afkraakten. ’Respectloos’, ‘lichtzinnig’ zelfs...” Met een zucht: “Ik voelde me als kunstenaar niet begrepen, maar kon me niet echt verweren. Al waren er gelukkig ook veel mensen die er wel positief en enthousiast op reageerden, vooral degenen die niet zozeer met het geloof vertrouwd waren. De negatieve recensies hebben me erg teleurgesteld en dat moest ik van mij af zien te krijgen. Toen heb ik 'Dansje in de kerk' geschilderd. Ken je dat?”

Een meisje dat onderaan de preekstoel danst, terwijl de dominee vanaf de hoge kansel bedenkelijk omlaag blikt en de rest van de gemeente verbaasd toekijkt.

“Precies. Naar aanleiding van die negatieve recensies is dit schilderij ontstaan. En het is een van mijn mooiste geworden.”

Voelde jij je als dat kleine meisje?

“Ja. Ik wilde ‘dansen in de kerk’ door de kerstboodschap te illustreren, maar het werd door sommige medechristenen niet gewaardeerd. Toen kwam dit beeld in mij op. Ik wil niet zweverig doen, maar ik denk dat het door God is geleid. Dit schilderij heeft héél veel losgemaakt in kerkelijk Nederland. Ik heb heel veel reacties gehad, van mensen die er zeer ontroerd door waren. ‘Je hebt het precies verbeeld zoals ik het voel. Zó zou het geloof moeten zijn, als een kind dat danst.’ Het Evangelie is een blíjde Boodschap! Laten we oppassen voor wettisch denken. Toen de discipelen vroegen wie van hen de grootste was, plaatste Jezus een kind in hun midden.’”

Dit meisje is dus eigenlijk een ‘zelfportret’?

“Een beetje wel, ja. Dit is mijn lievelingswerk. Een soort geloofsbelijdenis. Begrijp me goed: ik wil geen kritiek uiten op de kerk en ben niet tegen ‘zware kerken’. Waar ik moeite mee heb, is het wetticisme: ‘Dit mag wel; dat mag niet.’ Natuurlijk vind je in de Bijbel ook wetten, maar dat zijn geen ménselijke regeltjes: die komen van binnenuit, door de Geest.”

De reden dit schilderij een prominente plaats heeft gekregen in de Oosterkapel is omdat we hopen dat iedereen die deel uitmaakt van onze kerk of daar als gast op bezoek komt zich zo vrij zal voelen als het dansende meisje! Naar onze mening verwoordt het schilderij het hart van God die niets liever wil dan wij - Zijn kinderen - in vrijheid, dansend, met Hem leven.

Aan de andere kant van het podium hang een schilderij wat Marius van Dokkum de naam “A capella” gaf. Het schilderij heeft een scene gevangen waarin de organist door de ombouw van het orgel heen is gezakt en te midden van de brokstukken verdwaasd naar boven kijkt. Terwijl zien we in de kerk mensen onverstoorbaar doorzingen alsof er niets aan de hand is. 

Wanneer je iets beter kijkt is duidelijk waarom de organist door de ombouw van het orgel is gezakt. Het orgel is slecht onderhouden en je ziet overal dat het eigenlijk in vervallen staat is geraakt.

Het schilderij maakt in één oogopslag duidelijk dat aanbidding iets is wat onderhouden dient te worden. Wanneer we dat niet doen wordt het gewoonte en zakken we op enig moment door de bodem.

De stoïcijns doorzingende kerkgangers beamen dit. Zij laten zich door niets van de wijs brengen… de aanbidding moet vooral door blijven gaan zoals ze het gewend zijn.

Naast de verdwaasde organist liggen sommige brokstukken in de vorm van een kruis… Deze brokstukken zijn “stille getuige” van wat zojuist heeft plaatsgevonden. Maar ze liggen er niet zomaar, ze vertellen hun eigen verhaal! Namelijk dat ook wanneer dingen op houden te bestaan zoals we ze gewend zijn, dit tot eer van Jezus kan zijn. 

Dit schilderij heeft zijn prominente plaats in de Oosterkapel gekregen omdat het ons eraan herinnert dat aanbidding nooit gewoonte dient te worden!

Dat onze aanbidding "onderhoud nodig heeft”. Dat het soms goed is om dingen te stoppen en anders te doen en dat daarin onze Koning misschien nog wel meer gediend wordt dan in stoïcijns blijven doen wat we altijd deden. Binnen de Rank strekken we ons ernaar uit om op een pure frisse manier onze God te aanbidden. Niet alleen op de manier zoals we dat in de kerk gewend zijn… maar in alle veelkleurigheid en diversiteit die daarin denkbaar is.

Eigenlijk hangt er in de Oosterkapel een derde kunstwerk… Dit hangt er ook al langer. Achter in de zaal hangt in een grote lijst een penny, het kleinste Amerikaanse muntstuk wat er bestaat.

Rondom het muntje staat de tekst: “ Always remember the value of one”. Dit kunstwerk vind zijn oorsprong in een preek die Dan Sneed ooit in onze gemeente hield.

In die preek vertelde hij hoe een bevriende voorganger bij herhaling door God werd aangespoord om penny’s op te rapen die hij op de grond zag liggen.

Niet zomaar, maar om hem attent te maken op de waarde van die ene! Die ene persoon wel te verstaan. Gods hart gaat uit naar ieder mens! Dit kunstwerk herinnert ons er wekelijks aan altijd zicht te houden op de waarde van die ene persoon.

Ook vandaag de dag vervult kunst in de kerk nog altijd dezelfde boodschap die ze eeuwen geleden vervulde. Kunst biedt ons een verhaal in zichtbare vorm. eenverhaal wat verder gaat dan woorden kunnen omschrijven.

We nodigen je dan ook van harte uit om de verhalen die de kunst in onze kerk vertellen met eigen ogen te komen beleven!